جوانمرد و راه زن مکار
ز راهی نیک مردی روزگاری گذر می کرد روزی بهر کاری
توی خورجین اسبش بود مالش برای روزی اهل و عیالش
بدید از دور فردی زار و نالان تقاضا می کند یک لقمهء نان
که من درمانده و زار و فقیرم اگر داری مرا بنما تو سیرم
کمک بنما مرا ای اهل ایمان که تنهایم در این برّ و بیابان
سواره رحمش آمد بر پیاده که بیچاره چنین از پا فتاده
به خود گفتا که این وامانده را من برم با خود به جای خوب و ایمن
من این بیچاره را با حال نالان نشاید وا نهم در این بیابان
ز مرکب شد پیاده مردِ راکب که آن درمانده را، گردد مراقب
به ناگه عده ای از پشت یک سنگ شتابان سوی او، با آلت جنگ
به زور آورده او را در میانه گرفته زیر ضرب تازیانه
تمام مال او، تاراج گردید از آن، بیچاره هاج و واج گردید
زبعد سرقت اموال، آن مرد ز ضرب تازیانه ناله میکرد
رها کردند او را در بیابان از این نیرنگ، او شد مات و حیران
به ناگه کرد او خود را نکوهش چرا گشتی چنین تسلیم خواهش
چه شد خوردی فریبِ مکر این مرد که از چنگ تو، مالت را در آورد
اگر مردم ز کار این جماعت که با حیله تورا کردند غارت
شوند آگه در این دنیای فانی کجا رحمی شود بر ناتوانی
در این دنیای پر رنج و غم آلود چگونه مطمئن بر کس توان بود
که این دزد است یا که ناتوان است و یا گرگ است در جلد شبان است
لذا با خود، چنین اندیشه ای کرد که درمانش بباید کرد، این درد
نباید کس از این نیرنگِ دونان که خود را کرده مانند زبونان
به کوه و دشت و توی شهر و بازار که قُطّاع‌الطّریق هستند و مکار
شود آگاه، اندر این زمانه لذا باید بماند، مخفیانه
از این رو پیش آن دزدان دون، باز بشد با قلب خون و کرد آغاز
بگفتا هستی من را که بردید گواراتان اگر آن را بخوردید
حلالش میکنم من این زمانه اگر این راز باشد محرمانه
مبادا هیچکس، زین گردد آگاه که دزدی میکنید اینگونه در راه
چرا که، گر کسی درمانده گردد و یا در راه، کس وامانده گردد
کسی رحمی نخواهد کرد بر او نخواهد دید، او درمان و دارو
کسی دست کسی را بهر یاری نمی گیرد دگر در هر دیاری
همه واماندگان در راه زان پس نمی بینند دست یاری از کس
همه از نو جوان و پیر و برنا فراری میشوند دائم از آنها
لذا هر ناتوان و مانده در راه بماند آن چنانی، خواه نا خواه
قریشی بنگر آن مرد خردمند جوانمردی او باشد تو را پند
مباش از خدعه بازان ملون مباش از مکر یزدانت تو ایمن
