چوپان و وکیل
بود چوپانی در ان ایّام دور زیر بار ظلم بیگاری و زور
بود مزدور یکی صاحب رمه داشت از ارباب دائم واهمه
مزد اربابش ورا کافی نبود لاجرم ارباب را وافی نبود
بود ناراضی ز اربابش بسی در میان نگذاشت آن را با کسی
می نمود اهمال گاهی آن شبان برسر حیوانکان بی زبان
زین سبب گاهی خلافی می نمود تا کند اموال آن ارباب، دود
سالها بنمود چوپان زندگی با هراس و زیر یوق بندگی
تا که یک شب آن شبان در خواب شد دزد آمد، گوسفندان را ببرد
چون ز خواب آمد برون آن بی نوا دید آن گله شده اندر هوا
گشت ناراحت، سوی ارباب شد داستان را گفت و بس بی تاب شد
گفت ارباب، ای فلان گشته، چرا کردی تو آن گله را بر خود رها
تو چرا در خواب رفتی این چنین هست در کار تو پس شکّی یقین
باورم ناید که این بود اتّفاق چون تو هم سگ داشتی و هم چماق
یا تبانی کردی یا اهمال، تو ضامنی ای مرد، در هرحال تو
خاک عالم را تو کردی بر سرم من تو را خود سوی قاضی می برم
باورم ناید ز تو هرگز شبان اینچنین اموال من رفت از میان
من شکایت می کنم از کار تو تا چه باشد اندر آن افکار تو
گفت با ارباب، آن چوپانِ زار دزد را پیدا بکن، با من چه کار؟
بیگناهم من چو تو ای نیک مرد این دل من هم چو تو شد پر ز درد
گفت کذب است ای شبان گفتار تو سوی قاضی می برم من کار تو
سوی قاضی شد سپس ارباب، زود عرض کرد او آنچه بر او رفته بود
چون شکایت کرد از آن چوپان، مرد قاضی، چوپان را سپس احضار کرد
که فلان روز و فلان ساعت بیا محکمه، از بهر پاسخ پیش ما
رفت چوپان توی افکار عمیق نکته‌ای آمد به ذهنش بس دقیق
کرد پیدا یک وکیل ماهری با زبان چرب و علم ساحری
گفت اگر گشتم رها زین اتهام نیم مال من تو رایکجا تمام
شد موافق با شبان آن دم وکیل تا کند او را رها بی قال و قیل
گفت ای چوپان تو از من گوش کن خویش را فارغ ز عقل و هوش کن
آن چنان بنما که یک دیوانه‌ای از تمام ما وقع بیگانه‌ای
در دفاع از خود تو چونان گوسفند پس صدا آور به آوای بلند
هرچه پرسیدند، تو بَعْ بَعْ نما مابقی کارها، بر دوش ما
چون زمان داوری آمد به پیش جمله، سوی محکمه با قلب ریش
زین طرف ارباب، آنجا شد گسیل زان طرف هم، آن شبان و آن وکیل
ابتدا ارباب شرح حال را گفت با قاضی همه احوال را
کرد قاضی رو به سوی آن شبان کز چه رو کردی چنین، تو ای جوان
گفت بَعْ بَعْ، آن شبان در محکمه راحت و آسوده و بی همهمه
گفت پس قاضی که این رفتار چیست این مکان، مخصوص این گفتار نیست
تو مگر دیوانه هستی ای شبان از چه بَعْ بَعْ می کنی در این مکان
باز هم بَعْ بَعْ نمود آن ناقلا تا که خود را وا رهد از این بلا
پس وکیل آمد به گفتار و بگفت از چه فرصت میدهید از دست مفت
این جوانک گوییا دیوانه است با سخنهای شما بیگانه است
واضح است از بَعْ بَعْ و رفتار او کی توان دل بست بر گفتار او
نیست بر دیوانه جرمی ای حکیم داوری بنما تو با عقل سلیم
باید این دیوانه اندر محکمه تبرئه گردد، بدون واهمه
ورنه فرق ما و این دیوانه چیست در سر ما عقل و او را عقل نیست
تبرئه گردید آخر آن شبان چون وکیلش گفته بود او را چنان
چون شبان از محکمه آزاد شد مال اربابش همه برباد شد
پس به چوپان گفت آنگاه، آن وکیل تبرئه گشتن نبودت بی دلیل
چون تورا من رهنمایی کردمت بین چگونه سر فراز آوردمت
پس کنون مزد مرا تو ای شبان مسترد کن طبق آن پیمانمان
گفت بَعْ بَعْ، بار دیگر آن شبان در جواب آن وکیل خوش بیان
هرچه او اصرار بر این کار کرد این یکی با بَعْ بَعَش انکار کرد
گشت ناراحت ز چوپان آن وکیل این کلک بر او بسی آمد ثقیل
گفت بَعْ بَعْ من تو را آموختم این چنین آتش خودم افروختم
من خودم کردم خودم را اینچنین کار هر کس از خودش باشد یقین
گر کَنی تو چاه بهر دیگران اول از هر کس، خودت هستی در آن
هرچه را کِشتی تو آخر بدروی بهره مند از جمله اعمالت شوی
ای قریشی پند گیر از این عمل پس مده بر باد خود را ماحصل
نه چو این چوپان و نه چون این وکیل بلکه آدم باش بی هر قال و قیل
